Türkiye Halk Temsilcileri Meclisi (THTM), ülkenin Cumhuriyet düşmanı siyasi dönüşümüne karşı mücadeleyi cumhuriyetçilerin birliği ekseninde tartışmak üzere Cumhuriyetçiler Kurultayı toplanması için hazırlıklara başladı.
Farklı dünya görüşlerinden aydınları, cumhuriyetçileri kapsayacak Kurultay’ın davetini kamuoyuyla paylaşmak üzere İstanbul’da Nazım Hikmet Kültür Merkezi’nde basın toplantısı düzenlendi.
25 Mayıs’ta toplanacağı ilan edilen Cumhuriyetçiler Kurultayı, Türkiye Halk Temsilcileri Meclisi’nin (THTM) Ocak 2025 Genel Kurulu’nda “Cumhuriyetçilerin birliği için harekete geçiyoruz” başlıklı kararıyla gündeme gelmişti.
“YENİ GAYRET YOLUNU BİRLİKTE AÇMA” ÇAĞRISI
THTM Yürütme Kurulu, cumhuriyetçilerin hangi unsurlar etrafında birlik sağlayabileceğini açıkça tartışmanın bir muhtaçlık olduğunu düşünen çevrelerle temaslarda bulunarak kurultay hazırlıklarını birlikte yürütmek üzere bir davet mektubu iletti.
THTM sözcüsü Oğuz Oyan imzasıyla iletilen davette, ulusal kurtuluş gayreti ve Cumhuriyet Devrimi’nin kazanımlarını amaç alan gelişmelere bugün Türkiye’den bir “yeni-emperyalist” türetme savının eklendiğine dikkat çekilerek bunlara karşı “yeni bir gayret yolunu birlikte açma” daveti yapıldı.
Basın toplantısında çağrıcılar THTM Yürütme Kurulu Üyesi Aydemir Güler, THTM Kurucu üyeleri Akademisyen Fahri Kaan Arslan ve Cumhuriyet gazetesi müellifi Zülal Kalkandelen kelam alarak yeni gelişmelere ait değerlendirmelerini ve kurultay fikrinin art planını aktardı.
Konuşmacılar ortasında yer alacağı duyurulan THTM Kurucu üyesi Gazeteci Barış Terkoğlu sabah saatlerinde gözaltına alınan meslektaşları Murat Ağırel ve Timur Soykan ile dayanışmak üzere Çağlayan Adliyesi’nde olması nedeniyle toplantıya katılamazken birinci kelamı alan Aydemir Güler, konuşmasına gazetecilerle dayanışma hislerini paylaşarak başladı.
AYDEMİR GÜLER: YIKILAN CUMHURİYETİN AYAĞA KALDIRILMASI MUHTAÇLIĞININ ÖNCELİKLİ OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORUZ
25 Ocak’ta Türkiye Halk Temsilcileri Meclisi’nin genel konseyinde ele aldıkları gündem unsurlarından birinin de “cumhuriyetçilerin birliği” olduğunu belirten Güler, “Egemen güçlerin bütün uygulamalarına karşı ayağımızı basacağımız yerin bu olması gerektiğine inanıyoruz” dedi.
Cumhuriyet savunusunun bir program haline getirilerek halk kitlelerinde ulaştırılması gerektiğini söz etti.
Cumhuriyetçilerin birliğinden ne kast edildiğini iki başlıkta açan Güler, birincisi, Cumhuriyet rejiminin sıfatlarının belirli ve yazılı olduğunu fakat vakitle bu tabloda önemli değişiklikler yaşandığını söyledi. Türkiye’nin bugün ne laik ne de bir hukuk devleti olduğunu belirten Güler “Sosyal boyutu çoktandır aslında unutuldu. Elimizde bizim bildiğimiz Cumhuriyet dışında her şeye benzeyen bir rejim var. Bu AKP’li yılların yarattığı en büyük sorun. Türkiye’de yıkılan cumhuriyetin ayağa kaldırılması muhtaçlığının öncelikli olduğunu düşünüyoruz” formunda konuştu.
Aydemir Güler, cumhuriyetçilerin birliği için ikinci olarak “cumhuriyetten ve cumhuriyetçilikten ne anladığımız konusunda muazzam bir boşlukla ve bir kirlilikle karşı karşıyayız” dedi. “Türkiye’de cumhuriyet rejiminin siyasi iktidar tarafından tasfiye edilmiş olmasına rağmen bu tasfiye sonlu bir düzlemde kaldı. O düzlem siyasetin tertibi, hukuk sisteminin değiştirilmesini kapsıyor. Lakin toplumun geniş kesitlerine bakıldığında Türkiye, cumhuriyeti solumaya devam eden, bundan vazgeçmeyen bir büyük kitleye de mesken sahipliği yapıyor” sözlerini kullandı.
Güler, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“AKP’nin yirmi yılı aşkın operasyonunun kaynaklarını çok daha evvelki on yıllarda bulmak mümkün. Buna karşın Türkiye toplumunun büyük çoğunluğu cumhuriyetin sahibi olarak kendisini hissetmeye devam ediyor. Lakin bütün bunlar yetmiyor. Cumhuriyetin savunulması, ona sahip çıkılması bir siyasi gereksinimdir. Bunun Türkiye’de bir karşılığı var. Lakin bizim bir de saha paklığına muhtaçlığımız var. Cumhuriyeti savunmak dediğimizde bunun bir program haline getirilmesi lazım ve asıl o programın halk kitlelerine ulaşması lazım.”
‘CUMHURİYET FİKRİNİN BİR POLİTİK KUVVET HALİNE GELMESİ İÇİN…’
THTM Yürütme Kurulu Üyesi Güler, cumhuriyetçilerin hangi unsurlar etrafında birleşmesi gerektiğine işaret ettiği konuşmasında bu prensipler etrafında bir siyasi, toplumsal cepheye gerçek ilerlemenin acil olduğunu lisana getirdi.
Güler konuşmasında şunları söyledi:
“Örneğin laiklik Türkiye Cumhuriyeti’nin on yılları boyunca yanlış uygulanmış ve özür dilenmesi gereken bir şey midir? Gerçekten halkın dinî hisleri rencide mi edilmiştir ve yeni özgürlükçü bir laikliğe mi gereksinim vardır? Yoksa laiklik bir halk aydınlanması olarak mı güncellenmelidir?”
Güler, bağımsızlık konusunda da bu unsurun cumhuriyetten ayırt edilemeyeceğini vurgulayarak şu soruları yönetti:
“Acaba bağımsızlıktan bağımsız bir Türk devletinin hudutlarının ötesinde fetih hayalleri peşinde koşmasını da anlayacak mıyız? Yoksa bu Türkiye Cumhuriyeti’nin başından beri unsurları ortasında olan bağımsızlığın reddi manasına mı gelir?”
Bunu da tartışmamız gerektiğini söyleyen Güler, “Türkiye’de çeşitli kökenlerden, kültürlerden beşerler birlikte yaşıyor. Bu beraberliği cumhuriyetçi temellerde nasıl yine tanımlamaya ve nasıl ayağa kaldırmaya muhtaçlığımız olduğunu konuşmamız lazım. Cumhuriyetçilik büyük bir taarruza uğradı ve toplumun geniş kesitlerinde olumlanmaya devam ediliyor. Fakat bu olumlanan cumhuriyet fikrinin bir politik kuvvet haline gelmesi için içeriğinin aydınlatılmasına gereksinim olduğunu düşünüyoruz” dedi.
Türkiye Halk Temsilciler Meclisi bir politik türdeşlik değil sırf unsurlara sahip olma savında olduğunu belirten Güler, “Ama bu prensiplerin ötesinde bu unsurları paylaştığımız ve kendisini Cumhuriyetçi olarak nitelendiren çok geniş kısımlar olduğu örgütlü yahut örgütsüz, bağımsız aydınlar yahut çeşitli demokratik kitle örgütleri, sivil toplum kuruluşu diyebileceğimiz çevreler, siyasi çevreler bunlar var. Bizim artık bu cumhuriyetçiliğin içeriğini tartışmak, tanımlamak, anlaştığımız yerde de bir siyasi, toplumsal cepheye yanlışsız ilerlemek üzere harekete geçmemizin acil olduğunu düşünüyoruz” halinde konuştu.
‘SIFIR NOKTASINDA OLAMAYIZ’
Türkiye’nin cumhuriyetçiliğe sahip çıkan farklı geleneklerden geniş kısımlarla bir ortaya gelerek bir günlük, peş peşe oturumlardan oluşan toplantılarda dostça bir tartışma yürütmeyi planladıklarını söyleyen Güler, Kurultay’ın 25 Mayıs’ta Ankara’da toplanacağını duyurdu.
Aydemir Güler, kimi prensipleri tartışmayacaklarının da altını şu sözlerle çizdi:
“Bir de cumhuriyetçiliğe sahip çıkan herkesin yan yana gelmesi derken birtakım prensipleri tartışmak durumunda da değiliz. Sıfır noktasında olamayız. Laikliği bir halk aydınlanması olarak görenlerle bunu inceltmek, bir program haline getirmek için buluşup tartışmak istiyoruz. Türkiye’nin birliğini savunan milliyetçi şartlanmalarla bu birliği feda etmeye yanlışsız yönelenlerle tartışmak istemiyoruz. Emperyalizme karşı duruşta NATO’yu tartışmak istemiyoruz.”
Güler, hem ülkemizde hem dünyada emperyalizmin bir negatif terim olarak kullanılması kelam konusu olsa da son vakitlerde “emperyalizme karşıyız” diyenlerin birtakım emperyalist uygulamalara olumlu yaklaşabildiği bir eğilimin yaygınlaştığına işaret etti.
“Bu Avrupa Birliği’nde karşımıza çıktı. Amerika Birleşik Devletleri’nin Orta Doğu operasyonlarında karşımıza tekraren çıktı” diye vurgulayan Güler, “Bunları tartışmak istemiyoruz” dedi.
Güler, cumhuriyetçilerin birliği ile “farklı geleneklerden gelen farklı bakış açılarına sahip olan farklı programları olan cumhuriyetçilerin prensipler tabanında yan yana gelmesini” hedeflediklerini lisana getirdi.
ZÜLAL KALKANDELEN: AYDINLARIN MİSYONU UMUDU GÜÇLENDİRMEKTİR
Güler’in akabinde kelam alan THTM Kurucu Üyesi, Cumhuriyet gazetesi yazarı Zülal Kalkandelen ülkenin en karanlık günlerinden geçtiğini belirterek lakin cumhuriyetçilerin birliğinin ülkeyi tekrar ayağa kaldırabileceğini söz etti.
Kalkandelen konuşmasında şunları söyledi:
“22 yıllık AKP iktidarında yaşadıklarımız, cumhuriyetçilerin bir ortaya gelmesi gerektiğine dair kıymetli bir ispat oluşturuyor. Zira artık bir istibdat rejimiyle karşı karşıyayız. Harika günlerden geçiyoruz. Bugün bu masadayız fakat yarın nerede olacağımızı herhalde hiçbirimiz artık varsayım edemiyoruz. O vakit, çabucak alanda sermaye ve emperyalizm her şeye hâkim olursa, halkın çıkarlarını düşünen bir iktidar yoksa ve cumhuriyetçiler dağınık görünüyorsa, halkın da umuda muhtaçlığı varsa, aydınların o umudu güçlendirmesi her şeyden evvel bir misyonudur.
Türkiye Halk Temsileri Meclisi, 2023 yılında çabucak hemen herkesin büyük hayal kırıklığına uğradığı o seçimden sonraki ortamda, cumhuriyetçilerin birliğini sağlamak üzere kurulmuştu. Ortadan geçen periyotta delegeleri seçildi, çeşitli yerlerde temsilcilikleri kuruldu, kıymetli örgütlenmeler gerçekleştirdi. Cumhuriyetçilerin Birliği Kurultayı, bu çalışmaların en somut evrakı ya da somut bir göstergesi olacak. Zira az evvel Aydemir Güler’in de anlattığı üzere Türkiye’de cumhuriyetçilik kavramı uzun vakittir, bilhassa AKP periyodunda yara aldı.”
‘TÜRKİYE EMPERYALİST PROJELERE ORTAK EDİLİYOR’
1923 Cumhuriyeti’nin tüm kurumlarıyla tasfiye edildiğini ve gelinen evre prestijiyle Siyasal İslam’a takviye veren İkinci Cumhuriyetçilerin ülkeye istibdat rejimini dayatmış olduklarını söz eden Kalkandelen ileri adım atmak için unsurların yerli yerine oturtulması gerektiğini aktardı.
Kalkandelen şöyle konuştu:
“1923 Cumhuriyeti çabucak her kurumuyla tasfiye edilmiştir, en başta laiklik olmak üzere. O vakit aydınlanmayı bu topraklarda savunan aydınlara, gazetecilere, müelliflere, öğrencilere, akademisyenlere düşen sorumluluk, laik cumhuriyeti tekrar ayağa kaldırmak, bu topraklarda var olan birikimi tekrar güçlendirmektir.
Ben bu topraklarda hakikaten değerli bir aydınlanma birikimi olduğunu düşünenlerdenim. AKP devrinde toplumun üzerine meyyit toprağı serpilmiş üzere gözükse de 19 Mart’ta gördüğümüz üzere gerektiğinde inisiyatif almaktan çekinmeyecek bir halk vardır. Cumhuriyetçiler Kurultayı’nda da laikliğin yine çok değerli bir unsur olarak benimsenmesi gerekiyor. Zira laiklik olmadığında, bilhassa çocuklarımızın geleceğinin nasıl karartıldığı, ülkenin tarikat ve cemaatlere nasıl teslim edildiği, eğitimin nasıl gericileştirildiği, dinselleştirildiği gözlerimizin önünde yaşanmaya devam ediyor.”
“BU KURULTAY O NEDENLE ÇOK KIYMETLİ…”
Kalkandelen, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Bakın bugün Trump çıkıyor, ‘Erdoğan’ı ben çok severim, o beni çok sever’ üzere telaffuzlarda bulunuyor. Gazze’yi gayrimenkul olarak pahalandıran bir anlayışla o emperyalist siyasetleri Türkiye’ye ortak etmeye çalışıyor. O nedenle biz Türkiye’de bir ileri atılım yapmak istiyorsak öncelikle laikliği, yurtseverliği, aydınlanmacılığı, cumhuriyetçiliği, yerli yerine oturtacağız. Onun üzerine olağan ki sosyalist bedelleri de getirerek, ileri adımı atacağız. Yoksa 1923 Cumhuriyeti’yle uğraş ederek ya da onun saygınlığına kara çalarak vakit kaybedilir. Türkiye’de vakit kaybetttik ve geldiğimiz noktada bir istibdat rejimiyle karşı karşıyayız.
O vakit biz halkın cumhuriyetini yine kurmak, güçlendirmek için cumhuriyetçilerin birliğini kesinlikle ve kesinlikle sağlamak zorundayız. Türkiye Halk Temsilcileri Meclisi’nin de kuruluş emeli zati buydu. Bu kurultay o nedenle çok değerli. Şayet buradan bu türlü bir birliktelik sağlanabilirse halk için de yine bir umut olacak.”
THTM KURUCU ÜYESİ ARSLAN: CUMHURİYET EMPERYALİZME KARŞI DİK DURMAK, EMEKTEN YANA OLMAK DEMEK
THTM kurucularından akademisyen Fahri Kaan Arslan da konuşmasında cumhuriyet fikrinin ardındaki cürete değinerek cumhuriyete sahip çıkma misyonunun aciliyetine işaret etti.
Arslan, Cumhuriyeti nostaljiden ibaret görmediklerini vurgulayarak konuşmasında şunları söz etti:
“Türkiye Halk Temsilcileri Meclisi bana kalırsa büyük bir adım atıyor Cumhuriyetçiler Kurultayı’nı toplayarak. Bunu yalnızca THTM’nin bir etkinliğinden ibaret görmemek gerekir. THTM toplantılarında çok sık biçimde lisana getirilen, kuruluş manifestosunda da yer alan bir mesele vardı; cumhuriyetçilerin birliği acil bir vazifedir demiştik, sıklıkla bunu konuşmuştuk. Son bir aydır yaşananlar, son günlerde yaşanan gelişmeler bu aciliyeti net biçimde ortaya koyuyor. Olağan bunu söylerken yalnızca ülke içindeki gelişmelerden bahsetmiyorum. Dışımızda, etrafımızda, dünyada yaşananlar da bunu açıkça gösteriyor. Dış siyaset bazında bakarsak, iktidarın ‘Yeni Osmanlıcı’ siyasetlerle ülkemizi gelecekte tehlikeye atacak maceralara sürükleyeceği konusunda önemli tasalar taşıyoruz.
Şunu söylemek gerekiyor; Türkiye’nin bu süreçte bir yanda AKP’nin ‘Neo Osmanlıcı’, ‘Yeni Osmanlıcı’ siyasetleri, öte yanda da AB’ye yahut NATO’ya tam teslimiyet içeren dış siyaset ortasında yalpalamasına müsaade vermemeliyiz. ‘Yurtta sulh, dünyada sulh’ sloganına uyan barışçıl ve antiemperyalist bir cumhuriyetçi dış siyasetin derhal Türkiye’de uygulanmaya başlaması gerekiyor diye düşünüyorum.”
Kaan Arslan, şöyle devam etti:
“Cumhuriyeti yalnızca bir idare biçimi olarak tanımlamamak, cumhuriyetçiliği yalnızca bir idare biçimini savunmaktan ibaret görmemek lazım. Buradaki birçok insan için, herkes için alışılmış cumhuriyet emeğin, aklın, bilimin, eşitliğin, laikliğin, bağımsızlığın ismidir. Bugün çok açık ki Türkiye’de bu bedeller topyekûn bir taarruz altında. Bu bağlamda bugün cumhuriyeti savunmak, cumhuriyetçi olmak demek, emperyalizme karşı dik durmak, emekten yana olmak manasına geliyor.”
‘BU ÜLKE SAHİPSİZ DEĞİL’
“Cumhuriyeti savunmak; emeğin kurtuluşunu, bayanların özgürlüğünü, gençlerin, geleceksiz bırakılmış gençlerin geleceğini, çocukların laik eğitim hakkını savunmak demek” diyen Arslan, şöyle konuştu:
“Biz cumhuriyetçilik dediğimiz vakit buna derin bir mana atfediyoruz. THTM’nin bir buçuk yıllık çalışmalarında benim gözlemlediğim de buydu. Cumhuriyet yalnızca bir siyasal idare biçimi olarak görülmüyor, ona daha derin bir heyecan, daha derin bir mana yükleniyordu bütün tartışmalarda. Ben şöyle demeyi tercih ederim; cumhuriyetçilik bir cürettir. Saraya, saltanata, hükümdarlara, padişaha tek adama karşı halkın silkinip ayağa kalkma cüretidir.
Neticede burada THTM içinde ve Cumhuriyetçiler Kurultayı içerisinde de farklı siyasi geçmişlerden gelen Kemalistler, sosyalistler, solcular, komünistler bulunacak. Doğal emekten yana olanları, laiklikten yana olanları ve antiemperyalist olanları. Bizler kimi hususlarda farklı düşünüyor olabiliriz lakin ortak bir tabanda buluştuk. Bir buçuk yıldır tartışmalar bu daima ortak yerde yürüdü. Cumhuriyetçiler Kurultayı da bu yer üzerine inşa edildi. Bu yer şudur: Biz bu ülke sahipsiz değil diyoruz. Cumhuriyeti savunmayı bir nostaljiden ibaret görmüyoruz.”
THTM: TÜRKIYE’NİN MUHTAÇLIĞI CUMHURİYET’İ AYAĞA KALDIRMA SAVINDA BİR CEPHENİN YARATILMASIDIR
Basın toplantısı sonrası THTM’den yapılan açıklamada tüm cumhuriyetçiler sürecin modülü olmaya davet edildi.
Açıklamada şu sözlere yer verildi:
“Cumhuriyetçiler Kurultayı’na bu noktada mana yüklüyoruz. İçi boşaltılan laikliğin bir aydınlanma ihtilaline nasıl dönüştüreceğimizi ele almalıyız. Bağımsızlığın günümüz dünyasında nasıl korunacağını konuşmalıyız. Ülkenin hem memleketler arası süreçler, hem de iç dokudaki çözülüş tarafından tehdit edilen birliğinin nasıl tesis edileceğini programlaştırmalıyız. Ülkemizi bir yağma cehennemi haline getiren ve bu uğurda Cumhuriyet’i çoktan gözden çıkaran sömürü tertibinin yerine nasıl bir yapı kurulması gerektiğini saptamalıyız… Bu gündem hususlarını, laikliği ve aydınlanmacılığı, yurtseverliği ve bağımsızlıkçılığı prensip edinen, yurttaşların eşitliğinden ve sömürüsüz bir sistemden yana bir platformda tartışmalıyız. Cumhuriyetçiler Kurultayı’nı bu türlü bir platform olarak kurmaya kararlıyız.
“Siyasal bir yol haritası belirlerken Cumhuriyetçiler olarak değişik geleneklerden geldiğimizi, geçmişi kavrayışımızın, duyarlılıklarımızın farklılaşabileceğini görmezden gelmeyeceğiz. Samimi, şeffaf ve yapan bir platformun zarurî olduğunun şuurundayız. Zira Cumhuriyetçiler Kurultayı’nı bir defalığına toplanıp içimizi dökeceğimiz bir kürsü, akademik bir toplantı olarak tasarlamıyoruz. Türkiye’nin gereksinimi Cumhuriyet’i ayağa kaldırma tezinde bir cephenin yaratılmasıdır. Halkımızın büyük çoğunluğu bunu arzuladığını tekraren dışa vurmuş bulunuyor. Cumhuriyetçiler Kurultayı ile 25 Mayıs’ta bu yola çıkacağız.
Bütün Cumhuriyetçileri bu uğraşın modülü olmaya davet ediyoruz.”
